Đề xuất thuế ôtô mới - cơ hội giảm giá sâu cho người Việt

Hàm lượng nội địa ở đây rộng hơn khái niệm nội địa hóa. Nếu nội địa hóa tính phần linh kiện ở trong nước thì "hàm lượng giá trị nội địa" còn bao gồm cả linh kiện cộng với chi phí nhân công, khấu hao nhà xưởng, máy móc... Hãng xe càng có nhiều linh kiện từ trong nước, đầu tư nhà xưởng máy móc hiện đại thì phần giá trị nội địa càng cao, từ đó mức thuế được miễn nhiều hơn, giá xe giảm sâu hơn.

Giả sử một xe có giá trị khoảng 400 triệu mà phần giá trị tạo ra trong nước là 200 triệu, chịu mức thuế TTĐB là 50%. Theo chính sách hiện nay, khoản thuế TTĐB phải đóng là 400 x 50% = 200 triệu. Nhưng theo cách tính mới, khoản này chỉ là 200 x 50% = 100 triệu, vì phần 200 triệu không phải chịu thuế. Chỉ sau thuế TTĐB, giá xe đã giảm khoảng 100 triệu, chưa tính tiếp ảnh hưởng của mức giảm này lên các khoản thuế phí tính chồng tiếp theo là VAT, chi phí bán hàng, marketing, thu nhập doanh nghiệp, phí trước bạ..., giúp xe giảm thêm hàng chục triệu nữa. Một chuyên gia trong ngành ước tính, nếu giá xe như 2017 rồi giảm thêm cả trăm triệu, thì từ 2018 trở đi, xe ô tô lắp ráp trong nước có thể về tới gần mức trung bình của khu vực. Vị chuyên gia này cũng cho biết tất nhiên sẽ chưa thể mong giá giảm sâu ngay trong 1-2 năm đầu sau khi áp dụng kiểu tính thuế mới. Cần có thời gian để thu hút các hãng linh kiện đầu tư sản xuất tại Việt Nam, các hãng xe nâng cấp nhà xưởng, máy móc hiện đại, liên kết công nghệ... Quan trọng hơn cả, để những tính toán này hiệu quả, thì chính sách phải ổn định, trong 5-10 năm tới.

Khi giá xe giảm, doanh số tăng kéo theo năng lực sản xuất cũng phải tăng. Cách ưu đãi thuế mới sẽ thúc đẩy các hãng đi theo con đường sản xuất xe ở trong nước, thay vì nhập nguyên chiếc hay đơn thuần nhập linh kiện về lắp. Từ đó, nền công nghiệp ôtô Việt Nam sẽ thành hình và phát triển. Nếu những chính sách này hiệu quả rõ ràng như vậy, vì sao nhiều năm nay Việt Nam không áp dụng? Câu trả lời nằm ở "xung đột chính sách".

Chính ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Thương mại từng thừa nhận không hiểu "chúng ta đang muốn gì" ở ngành này. Nếu muốn phát triển công nghiệp ôtô như vậy, lẽ ra từ 20 năm trước phải bắt tay giải quyết hạ tầng giao thông, thay vì đầu tư nhiều ngành không hiệu quả. Chiến lược đã đề ra, nhưng rồi mọi dự định đều mãi loay hoay trong những quyết định ngược chiều. Các hãng liên doanh đặt lợi nhuận kinh doanh lên hàng đầu chứ không phải giảm giá xe hay tăng tỷ lệ nội địa hóa. Đến 2017, giá xe Việt Nam vẫn cao hàng đầu khu vực, gấp đôi ở Mỹ. Làm phép tính sơ bộ, để mua xe giá khoảng 700 triệu, với thu nhập trung bình hơn 2.000 USD của người Việt, cần "nhịn ăn nhịn tiêu" hơn 17 năm mới đủ tiền. Vào lúc những hy vọng sở hữu ôtô của người Việt càng xa vời, thì thị trường xuất hiện điểm sáng mới, chính là đề xuất thuế TTĐB mới. Ngành công nghiệp ôtô sẽ chuyển mình, và mơ về những điều tươi sáng phía trước?

Đề xuất miễn thuế TTĐB cho phần giá trị trong nước cho thấy quyết tâm tạo dựng một ngành công nghiệp ôtô thực thụ. Liệu có phải Chính phủ đã thống nhất được ý chí trái ngược nhau giữa các Bộ, chọn xe thay vì lo tắc đường? Theo chuyên gia, không hẳn như vậy. Bộ Tài chính vẫn cần thu thuế làm đầy ngân sách, Bộ Giao thông vẫn lo tắc đường và các cơ quan quản lý khác thì lo lắng về quy hoạch đô thị, các vấn đề xã hội khi "ôtô hóa". Nhưng khi thuế nhập khẩu từ ASEAN về 0%, nếu chính sách không thay đổi, theo phép toán kinh tế thông thường, các hãng sẽ chuyển từ lắp sang nhập, người dân mua xe nhập vì giá rẻ hơn đáng kể. Không ưu đãi xe lắp ráp ngay lúc này, đồng nghĩa với việc dâng thị trường cho xe nhập khẩu, ngành công nghiệp lắp ráp ôtô có thể bị xóa sổ trong thời gian ngắn. Trên góc độ kinh tế vĩ mô, đây là thất bại. Một lý do khác, các hãng tự tìm thấy lối đi, phù hợp với những thay đổi trong bối cảnh chung khi thực hiện cam kết với thế giới, đó là tập trung phát triển để xuất khẩu, đi đầu là Trường Hải và Thành Công.

Để quyết tâm biến Thái Lan thành "Detroit của châu Á", trong nhiều năm qua Chính phủ nước này hỗ trợ tối đa để các hãng xe mở nhà máy ở đây. Hệ thống ngân hàng cho người dân vay tiền mua xe từ thành thị tới nông thôn. Kết quả, đỉnh cao năng suất của ngành ôtô đạt năm 2012 với 2,5 triệu xe, trong đó bán nội địa gần 1,5 triệu xe và xuất khẩu 1 triệu xe.

Tại Việt Nam, các hãng cũng kỳ vọng không kém. Đại diện hai ông lớn từng cho biết, công nghiệp ôtô Việt Nam sẽ sang trang sử mới nếu những chính sách ưu đãi ổn định trong dài hạn.

Giá xe trong 2018 nhìn chung sẽ giảm và giảm sâu vào những năm tiếp theo, khi các hãng dần dần tăng được tỷ lệ hàm lượng giá trị nội địa. Chi phí sản xuất xuống càng thấp, khả năng xuất khẩu ngược sang các nước ASEAN càng cao, nhất là khi xe của Mazda và Hyundai đều đang phát triển tốt ở những thị trường lân cận. Với các hãng xe liên doanh lớn trong ngành, khó khăn hiện hữu là phải căng mình chống lại khoảng cách về giá khi đề xuất thuế mới thành hiện thực, dù mức thuế nhập khẩu từ ASEAN có về 0%. Những Toyota, Ford, Honda... vốn đang từng bước chuyên môn hóa nhà máy để chỉ còn lắp ráp 1-2 dòng xe có thể phải tính toán lại. Nhưng thực tế, cơ hội vẫn chia đều cho tất cả nếu tăng được hàm lượng giá trị trong nước ở những xe lắp ráp. Với khách hàng, có thể khái niệm "ôtô hóa" sẽ thành hiện thực từ 2020 trở đi như dự đoán của VAMA (Hiệp hội sản xuất ôtô Việt Nam) nhiều năm trước. Một thị trường 4 bánh bùng nổ đồng nghĩa với những hệ lụy khác của "văn hóa xe hơi" - tắc đường, chi phí đỗ xe, thói quen sinh hoạt, các vấn đề xã hội khác. Thủ đô Bangkok (Thái Lan) hiện tắc đường hàng giờ cho vài km, dù nước này chủ động phát triển hệ thống giao thông nhiều tầng, giao thông công cộng từ nhiều năm trước. Người dân Hà Nội hay TP HCM cũng khó tránh khỏi tình cảnh tương tự, bởi đó là cái giá của sở hữu ôtô. Sau hàng chục năm mong mỏi, sắp đến lúc ôtô trở nên gần gũi với người Việt. Loại phương tiện văn minh của thế giới khi phổ cập ở Việt Nam sẽ trở thành cuộc cách mạng, ghi khắc thời điểm "đổi đời" như mơ ước của nhiều người. Nhưng mọi thứ mới chỉ là giả thuyết, là đề xuất. Khung chính sách ổn định, là điều kiện tiên quyết cho một kết thúc đẹp đẽ của giấc mơ dài mà người Việt hằng mong ngóng.

Theo Vnexpress